1-PELE
''FUTBOLUN TANRISI''
Doğum Tarihi: 23 Ekim 1940 / Gremio, Brezilya)
(Forvet arkası, Forvet, Oyun Kurucu)
Birçok otoriteye göre dünyanın gelmiş geçmiş ön büyük oyuncusu sayılan Pele, tam adıyla Edison Arantes de Nascimento" çocukluğundan beri futbolla iç içe olmuş ve futbol oynamaya başladığı senelerde çok başarılı olmuştu. Durdurulması zor bir oyuncu olan Pele, şu anda da aktif olarak futbol kampanyalarında yer almakta ve gençleri spora yöneltmeye çalışmakta. Efsane adam kendisinin başkanlığın ettiği heyetin FIFA'nın yüzüncü yılı dolayısıyla seçtiği "Yaşayan En İyi 125 Futbolcu" listesine de girmiştir.
Üç kere Dünya Kupası kazanan, kariyerinde 1281 gol kaydeden, 6 kez bir maçta 5 gol, 30 defa bir maçta 4 gol ve 92 maçta bir maçta 3 gol atma başarısı gösteren yaşayan efsane ilerleyen yaşına ve üzerine yetişen yüzlerce iyi futbolcuya karşın futbol ülkesi Brezilya'nın ve Dünya'nın en büyük futbol sembolü durumunda.
Futbola Başlangıç
Doğum sertifikasında ismi Edison Arantes do Nascimento da olsa, ailesi onu Edson olarak çağırmayı tercih etti. "İ" harfi nüfus memurunun hatası sonucu yazılmıştı. O zamanlar ailesi ona "Dico" lâkabını takmıştı. Pekçok Brezilyalı aile gibi Pele'nin de ailesi fakir bir aileydi. Gremio köyünde yaşıyorlardı. Babası Dondinho Fluminense de forma giyse de fakirliği yenemiyorlardı. Pele 11 yaşına kadar ayakkabı boyacılığı yapmak zorunda kalmıştı. Bu sırada okuluna da devam ediyor ve okul takımında forma giyiyordu. Burada oynadığı iyi futbol yüzünden ona Peil lâkabı takılmıştı. Peil İrlandaca'da futbol demekti.
1954'te Pele'nin dahil olduğu Ameriquinha takımından birkaç oyuncu 1934 Dünya Kupası'nda Brezilya Milli takım forması giymiş olan Waldemar de Brito'nun yönettiği Baquinho takımının antremanına çağrılır. Brito bu 15 yaşındaki çocuğu öyle beğenir ki, Sao Paulo kentinin büyük takımlarından biri olan Santos'a götürür ve oradaki yöneticilere "İyi bakın, bu çocuk dünyanın gelmiş geçmiş en büyük futbolcusu olacak" der. Brito'nun futbol zekasına güvenen Santos, Pele'yi kadrosuna katar ve Pele'nin A takımdaki kariyeri daha 15 yaşında başlar.
"Doğuştan futbolcu diye bir kavramın olduğuna inanmıyorum. İnsan belki çok üstün yetenek ve teknikle doğmuş olabilir, ama tamamen anadan doğma futbolcu olduğuna inanmıyorum. Herşey çalışarak olur."
Santos'ta İlk Yılları ve 1958 Dünya Kupası7 Eylül 1956'da Santos ile ilk maçına çıkan Pele, Corinthians'a bir gol atmayı da becerir ve takım sahadan 7-1 galibiyetle ayrılır. Bu sezonu gelecek vaat eden genç bir yıldız olarak görülür ve kulübede geçirir. 5-6 maçta forma giyer.
Bir sonraki sezon olan 1957'de ise takımda düzenli olarak forma giymeye başlar. 15 maçta 17 gol atarak daha 16 yaşındayken Brezilya Paulista Eyaleti gol krallığını tadar, fakat Santos ikinci olur. Bu başarısı ile hemen dikkat çeker ve profesyonel kariyerinin başlamasından sadece 10 ay sonra Brezilya Milli Takım kadrosuna çağırılır. Malesef Pele'nin 7 Temmuz 1957'deki ilk milli maçında Brezilya, Arjantin'e 2-1 kaybeder. Ama Pele ilk golünü bu maçta atarak iyi bir başlangıç yapar.
1958 yılında Vava, Garrincha, Mazola, Didi, Mario Zagallo ve Nilton Santos gibi yıldızların yer aldığı Dünya Kupası kadrosunda yer alan Pele turnuvanın en genç oyuncusu ünvanıyla daha 17 yaşındayken SSCB'nin karşısına çıkar. Çeyrek finalde Galler karşısında da ilk golünü atar. Yarı finalde ise şov yapar; takımı rakip Fransa önünde 2-1 galipken, üç gol birden atan Pele skoru 5-1'e getirir ve Dünya Kupalarında hat-trick yapan en genç oyuncu ünvanını elde eder.
Final maçında ise Brezilya'nın rakibi İsveç'tir. Yine ilk 11'de başlayan Pele, bu maçta iki gol kaydeder ve takımının maçı 5-2 kazanmasında pay sahibi olur. Hatta attığı ilk gol turnuva tarihinin en güzel gollerinden biri olarak kabul edilir. Havadan gelen topu indirdikten sonra, tek bir sekişine izin verip, rakibin üstünden aşırtır ve daha sonra yerden kaleye vurur. Turnuva boyunca dört maçta 6 gol atan Pele gol krallığınında Just Fontaine'in ardından ikinci olur ama takımına Dünya Kupası'nı getirerek, "Tanrı" anlamına gelen Pele lâkabını hak eder. Avrupa'dan da talipleri olur, ama hem kendisi hem de Santos Avrupa'yı tercih etmez.
"Pele benim gerçek adım değil. Yakınlarım bana Edson der. Dahası bu lâkabı bana ortaokuldaki bir arkadaşım kızdırmak için takmıştı ve onu dövmüştüm. Portekizce'de bebeklerin çıkardığı ses nidası gibi bir şey."
Santos'un Yükselişi ve 1962 Dünya Kupası1958 yılında bir kahraman olarak Santos'a dönen Pele, 38 maçta tam 58 gol kaydederek Santos'u Paulista Eyalet Şampiyonluğu'na taşır. Ayırca gol kralı olur. Rio-Sao Paulo Ligi'nde de 8 maçta 8 gol atar.
1959'da ise takımı şampiyonluğu Palmeiras'a kaptırıp ikinci olur ama Pele 32 maçta attığı 45 gol ile yine Paulista Ligi Gol Kralı olur. Aynı sene Rio Eyalet Ligi'nde ise şampiyonluğu elde ederler ve 7 maçta 6 gol atar.
1960, 1961 ve 1962 senelerinde ise Santos mücadele ettiği Sao Paulo Paulista Eyalet Ligi'nde üç kez üst üste şampiyon olur. Pele 1960'da 30 maçta 33, 1961'de 26 maçta 47, 1962'de 27 maçta 37 gol atarak gol kralı olur. Bu üç sezonu da Gol Kralı olarak tamamlayan Pele üst üste beş kez Gol Kralı olmuş olur. 1962 yılında daha 22 yaşındayken 500'üncü golüne imza atar.
1962 senesinde gelen Libertadores Kupası ve Kıtalararası Kupa'da Santos'un o yıllar Dünya'nın en büyüğü olduğunu ilan eder.
1962 Liberadores Finali'nde Uruguay'ın Penarol takımı ile karşılaşan Santos zorlanır. İlk maçı 2-1 kazanmasına rağmen, ikinci maçı 3-2 kaybeder, şampiyonu belirleyecek play-off maçında ise Pele sahneye çıkar ve iki gol atar. Maçı Santos 3-1 kazanarak Kupa'nın sahibi olur.
Aynı sene oynanan Kıtalararası Kupa finalinde ise Milan ve Santos karşılaşır. İki takımda birbirini birer defa 4-1 yener. Play-off maçında ise Santos 1-0 kazanır ve kupaya ulaşır.
1962 senesinin sonunda ise Pele'nin yolu yine Dünya Kupası'na düşer. İlk maçta Meksika karşısına çıkan Brezilya'nın en büyük kozudur. İlk golün asistini yapar ve skor 1-0'a gelir. Daha sonra dört defans oyuncusunu geçerek bir gol atar ve skoru 2-0'a getirir. Çekoslovakya maçında uzaktan şu atmaya çalışırken bacağında kasılmaya bağlı adele rahatsızlığı ortaya çıkınca turnuva boyunca bir daha oynayamaz. Tüm maçlara aynı kadro ile çıkan Brezilya'da Pele yerine Amarildo oynar ve iyi bir performans verir yine de. Takımın yıldızı ise Pele'nin yokluğunda Garrincha'dır. (Ona da daha sonra ayrıca değineceğiz. İlginç bir hayat hikayesi var.) Çeyrek finalde İngiltere, yarı finalde Şili'yi eleyen Brezilya finalde gruptan rakibi olan Çekoslovakya ile karşılaşır ve rakibini Amarildo, Zito ve Vava'nın golleriyle 3-1 yenerek ikinci Dünya Kupası'nı kazanır. Pele de oynayamamış olsa da bu sevinci arkadaşlarıyla paylaşır.
Bu turnuvadan sonra Pele'ye Manchester United, Juventus ve Real Madrid gibi takımlardan teklifler gelir ama zamanın Brezilya hükümeti Pele'yi "resmi milli hazine" ilan eder. Bu koşullarda Pele'nin yurt dışına çıkması yasaklanır!
"Penaltıya yatmak gol atmanın en korkakça yolu."
Santos-Palmeiras Çekişmesi ve En Başarısız Dünya Kupası
1963 yılında Pele yine iyi oyununu sürdürür. Sakatlıktan çabuk kurtulan yıldız, takımı adına 19 maçta 22 gol atarak yine Paulista Ligi Gol Kralı olmayı sürdürür. Lâkin o sezon yine şampiyonluğu Palmeiras'a kaptırıp, ikinci olurlar. Lakin Libertadores Kupası'nda başarılı olmayı sürdürürler. Santos finale kadar ulaşır. Finalde rakip Boca Juniors 5-3 yenilir ve Santos ünvanını korur. Bu başarısından dolayı oynamaya hak kazandığı Kıtalararası Kupa'da ise Benfica 3-2 ve 5-2'lik skorlarla geçilir. Pele 5-2'lik maçta üç gol kaydeder. Santos yine iki kupayı birden evine götürür ve hâlâ dünyanın en büyüğüdür.
1964'te ise Pele tekrar kasıp kavurmaya başlar. Santos ile gelen şampiyonluğun üzerine 22 maçta 34 gol atarak tekrar takımını Paulista şampiyonluğuna taşır. Ayrıca aynı sezon Brezilya Kupası yarı final maçında kırmızı kart yiyen kaleci Gilmar'ın kazağını giyerek, üç gol attığı maçta bir de kalecilik yapar ve iki önemli pozisyon çıkarır. Yine aynı sezon içindeki Botafogo maçında (hazırlık maçı) 8 gol birden atar.
1965 yılına geldiğimizde ise Pele'nin 30 maçta 49 gol atarak yine gol kralı olduğunu görüyoruz. Santos da yine şampiyon olarak taraftarlarını sevindirir.
1966'da ise Pele bir sakatlık yaşar ve sadece 13 maçta forma giyer, forma giydiği 13 maçta da 14 gol atar. O sezon gol krallığını 27 gol atan takım arkadaşı Toninho Guerriero'ya kaptırır. Ayrıca Santos zorlandığı sezonun sonunda şampiyonluğu Palmeiras'a kaptırırken, ancak üçüncü olabilir. 11 sezondur hep ilk iki sırada yer alan Santos bu kez Pele'siz üçüncü olmuştu.
İngiltere'nin şampiyonluğu kazandığı 1966 Dünya Kupası ise tam bir hayal kırıklığı olur Brezilya'lılar için. İki kez üst üste kupayı alan takımları Portekiz ve Macaristan'ın gerisinde kalıp grupta üçüncü olur ve elenir. Pele turnuvada sadece bir gol atar ve kariyerinin en başarısız Dünya Kupası'nı geçirir.
"Totti bence günümüzün en iyi futbolcusu. Sadece geçmişte bazı şanssızlıklar yaşamış." 2002 Yılındaki Bir Söyleşiden...
Santos'la Başarıların Devamı ve Gelmiş Geçmiş En İyi Takım1967'de sadece 18 maça çıkan Pele 17 gol atar ve Gol Krallığı'nı 21 gol atan Corinthians'lı Flavio'ya kaptırır. Buna karşın Santos ile sezonu şampiyon olarak bitirir.
Aynı sezon futbol tarihinin en anlamlı ve önemli anlarından birisi yaşanır. Santos takımıyla Afrika’da yaptığı dostluk maçları sırasında Pele Nijerya’dan da davet almıştır; ancak, o aralar Nijerya’da iç savaş vardır; buna rağmen Pele ve Santos teklifi kabul ederler. Pele'nin ülkeye geleceğini öğrenen Nijeryalılar onu seyredebilmek için Biafra’da 48 saatlik bir ateşkes imzalarlar. Bu da futbolun ve Pele'nin gücünün en önemli örneklerinden biridir.
1968'de ise Santos Ligdeki 11. şampiyonluğunu elde ederken, Pele 21 maçta 17 gol atar. Gol Kralı ise Ferroviarria forması giyen Teia olur.
1969'da Santos, Paulista Ligi'ndeki 12'inci kez, üst üste üçüncü kez şampiyon olur. Geçen iki sezon boyunca kendinden beklenmeyecek vasat sezonlar geçiren Pele, bu sezon yine kendini bulur ve 25 maçta 26 gol atarak şampiyonluğu elde eder. Bu sezonun 19 Kasım 1969'da Pele 1000. golünü de attı.
Yine 1969 Kolombiya ile oynanan bir maçta Pele kırmızı kart görünce, taraftar çıldırır ve maçın hakemi polislerin teşviki ile olay çıkmasından korkulduğu için Pele'yi oyuna geri alır!
1970'te ise yine Dünya Kupası gelir çatar. Bir önceki turnuvada gruptan çıkamayan Brezilya bu sefer daha ciddi hazırlanmış ve iyi bir kadro kurmuştur. Gruplara hızlı bir giriş yapan Brezilya, ilk maçta Çekoslovakya'yı 4-1 yener. İngiltere'yi 1-0, Romanya'yı 3-2 ile geçer ve çeyrek finalde Peru ile eşleşir. Pele ile Perulu Cubillas'ın karşılıklı döktürdükleri bu mücadeleyi Brezilya 4-2 kazanır ve yarı finalde Uruguay ile eşleşir. Uruguay da 3-1 ile geçilince, Brezilya finale kalır ve rakip İtalya ile karşılaşır. Pele dakika 18'de perdeyi açar. Gerson, Jairzinho ve Carlos Alberto'nun golleri de ardından gelince Brezilya maçı 4-1 kazanarak üçüncü kez Dünya Kupası'na ulaşır. Bu turnuvada oynadığı iyi futbol ile adından yıllarca söz ettirecek olan Brezilya birçok ankette "Gelmiş Geçmiş En İyi Takım" seçilir. Pele turnuva boyunca dört önemli gol atar ve takımın lideri olarak Brezilya'yı sırtlar.
"Onu kendim gibi etten ve kemikten zannetmiştim; yanılmışım."
1970 Final Maçının Ardından, İtalyan Defans Oyuncusu Tarciso Burgnich
Santos'un Çöküşü ve Cosmos Transferi1970 yılına geldiğimizde Pele artık 30 yaşına gelmişti. Performansı yavaş yavaş düşüyordu, buna bağlı olarak Santos'un da performansı düşmeye başlamıştı. 1970 yılında Paulista şampiyonu Sao Paulo oldu. Santos ise ancak dördüncü olabildi. Pele de sakatlığı yüzünden sezonun büyük kısmında forma giymedi ve sadece 15 maç oynayıp 7 gol kaydetti.
1971'de Sao Paulo tekrar şampiyon oldu. Santos yine ilk üçe giremedi. Pele 19 maçta 8 gol attı.
1972'de ise şampiyon Palmeiras oldu. Pele 20 maçta 9 gol attı, artık eskisi kadar gol atamıyordu.
1973'te ise 19 maçta 11 gol atan Pele, takımı Santos'a şampiyonluğu getiriyordu. 11 gol atmasına rağmen Gol Kralı da olmuştu.
1974'te sadece 10 maça çıkıp 1 gol attı ve aynı sezon Amerika Birleşik Devletleri'nin New York Cosmos takımına transfer oldu.
Cosmos da üç sezon geçiren Pele, son sezonunda takımına şampiyonluğu getirdi. Toplam 107 maça çıktı ve 64 gol kaydetti. 1977 yılında ise aktif futbol yaşantısına son verdi.
Kendisini onurlandırmak için Cosmos ile Santos arasında bir maç düzenlendi. Giants Stadyumundaki maçta Pele ilk yarı Cosmos adına, ikinci yarı ise Santos adına oynadı. Cosmos maçı 2-1 kazandı. Maç sonunda Pele bir elinde Amerikan bayrağı, bir elinde Brezilya bayrağı ile poz verdi.
"Topu kontrole aldığınızda, skoru da kontrol altına alırsınız."
Futbolun DışındaFutbolu bıraktıktan sonra elbette popülaritesini kaybetmeyen Pele, ülkesinin ve FIFA'nın iyi niyet elçisi olarak pek çok görevde yer aldı. Futbol okullarının açılışına katıldı ve birçok tanıtım filminde oynadı.
1966 yılında eşi Rosemary ile evlendi ve bu evlilikten iki kızı, bir oğlu oldu. Daha sonra ilişki yürümedi ve Pele 1978'de eşinden boşandı. 1994 yılında ikinci kez evlenen Pele'nin bu evlilikten de ikiz çocukları oldu.
1981 yılında Sylvester Stallone ve Michael Caine'in başrol oynadığı "Zafere Kaçış" filminde önemli bir rol oynadı. 2004 yılında ise "Pele Eterno" adlı belgesele konu oldu.
1994-1998 yılları arasında Brezilya Spor Bakanlığı görevini de üstlenmiştir.
"5. golden sonra onu alkışlamak istedim." / Sigge Parning,
İsveçli Defans Oyuncusu, 1958 Dünya Kupası Final Maçı
Kişisel Görüşüm
Pele'nin onlarca maçını gerek özetlerden gerekse 90 dakika olarak izleme şansını bulduk. Pele yetenekli, zeki, son derece şaşırtıcı bir oyuncu. Fakat sertliğe fazla gelemiyor, defansif yönden sıfır. Buna karşın ofansta çok çok etkili. Birçok insana göre Avrupa Ligleri'nde oynamadığı için eleştiriliyor. Bu liglerden birinde oynasa, bugünkü istatistiklerine ulaşamayacağı söyleniyor. Bunun doğru olduğunu ben de kabul ediyorum. Ama yine de bu Pele'nin büyüklüğünden bir şey götürmüyor. Bana göre gelmiş geçmiş en iyi oyuncu değil, ama ilk üç arasında kesinlikle...
İstatistikler (Oyuncu Olarak)
Kulüp İstatistikleri
Sadece lig maçları göz önüne alınmıştır.
Sezon / Yıl
|
Oynadığı Kulüp
|
Maç
|
Gol
| |
1956
|
Santos
|
o
|
0
| |
1957
|
Santos
|
15
|
17
| |
1958
|
Santos
|
38
|
58
| |
1959
|
Santos
|
32
|
45
| |
1960
|
Santos
|
30
|
33
| |
1961
|
Santos
|
26
|
47
| |
1962
|
Santos
|
26
|
37
| |
1963
|
Santos
|
19
|
22
| |
1964
|
Santos
|
21
|
34
| |
1965
|
Santos
|
30
|
49
| |
1966
|
Santos
|
14
|
13
| |
1967
|
Santos
|
18
|
17
| |
1968
|
Santos
|
21
|
17
| |
1969
|
Santos
|
25
|
26
| |
1970
|
Santos
| 15 |
7
| |
1971
|
Santos
|
19
|
8
| |
1972
|
Santos
|
20
|
9
| |
1973
|
Santos
|
19
|
11
| |
1974
|
Santos
|
10
|
1
| |
1975
| New York Cosmos |
9
|
5
| |
1976
| New York Cosmos |
24
|
15
| |
1977
|
New York Cosmos
|
31
|
17
|
Liglere Göre İstatistik (Sadece Lig)
- Brezilya: 412 maç, 470 gol
- ABD: 64 maç, 37 gol
Milli Takım İstatistiği
- 92 maç, 77 gol
- 1363 maçta, 1281 gol
- 1120 maçta, 1087 gol (Brezilya Ligi)
- 107 maçta, 64 gol (ABD Ligi)
- Brezilya Milli Takımı ile 3 kez Dünya Kupası (1958, 1962, 1970)
- Brezilya Milli Takımı ile 2 kez Roca Kupası (1957, 1963)
- Santos ile 10 kez Paulista Ligi şampiyonluğu (1958, 1960, 1961, 1962, 1964, 1965, 1967, 1968, 1969, 1973)
- Santos ile 3 kez Rio Ligi Şampiyonluğu (1959, 1963, 1964)
- Santos ile 2 kez Libertadores Şampiyonluğu (1962, 1963)
- Santos ile 2 kez Kıtalararası Kupa (1962, 1963)
- Santos ile 5 kez Brezilya Kupası (1961, 1962, 1963, 1964, 1965)
- Santos iel 1 kez Brezilya Birleşik Ligi Şampiyonluğu (1968)
- New York Cosmos ile 1 ABD Şampiyonluğu (1977)
Bireysel Başarılar
- Santos ile 11 kez Paulista Ligi Gol Krallığı (1957, 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963, 1964, 1965, 1969, 1973)
- Brezilya ile 1970 Dünya Kupası Altın Top Ödülü (1970-Turnuvanın en iyi oyuncusu)
- L'Equippe Gazetesi Yüzyılın sporcusu ödülü (1981)
- Uluslararası Olimpiyat Komitesi Yüzyılın Sporcusu Ödülü (1999)
- Reuters Haber Ajansı, Yüzyılın Sporcusu Ödülü (1999)
- UNİCEF, Yüzyılın Futbolcusu Ödülü (1999)
- FIFA, Yüzyılın Futbolcusu Ödülü (2000)
- France Football Dergisi Yüzyılın Oyuncusu Ödülü (1999)
- IFFHS Dünya'da Yüzyılın Oyuncusu Ödülü (1999)
- IFFHS Amerika'da Yüzyılın Oyuncusu Ödülü (1999)
- BBC Yaşam Boyu Başarı Ödülü (2005)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder